Książka jest antropologiczną analizą buntów chłopskich w czasach
pańszczyźnianych (XVI-XIX wiek). Autor omawia przejawy chłopskiego oporu,
wykorzystując do tego badania tzw. historii oddolnej (history from below),
tradycje badań subaltern studies oraz koncepcję broni podporządkowanych.
Wychodzi z założenia, że żaden bunt nie wybucha w próżni, zawsze jest
poprzedzony tworzeniem się swoistej subkultury oporu, ma także własną logikę i
cele oparte na tej subkulturze. Autor analizuje również sposoby i taktyki
oporu ukrytego, anonimowego oraz strategie maskowania oporu.
Termin kultura studencka odnosi się do całego szeregu formalnych i
nieformalnych praktyk, wartości oraz postaw, które określa się jako
charakterystyczne dla życia w trakcie studiów uniwersyteckich. Choć
definicyjnie możemy się spierać nad różnymi wyznacznikami tej charakterystyki,
to kluczowe jest tutaj coś innego. W zasadzie różne formy kultury studenckiej
wykształciły się nieomalże jednocześnie wraz z pierwszymi uniwersytetami i
ukształtowaniem się szkolnictwa wyższego. Zasadniczo jednak okres jej
właściwego tworzenia się możemy lokować w momencie, kiedy szkolnictwo wyższe
staje się szkolnictwem masowym, dostępnym każdemu. Zniesienie ograniczeń w tym
względzie powoduje, że kultura ta dotyczy na tyle dużej liczby osób, że
zaczynamy postrzegać ją właśnie jako swoistą kulturę czy wręcz subkulturę [].
W sensie ogólnym rozumiemy kulturę studencką jako rozciągniętą pomiędzy dwoma
punktami. W zależności od tego, do którego punktu w danym momencie ciągnie,
charakteryzuje się naciskiem na inne swoje środki wyrazu. Z jednej strony
takiej osi mielibyśmy instytucjonalną kulturę studencką, a z drugiej
spontaniczną kulturę studencką. Ta pierwsza charakteryzowałaby się albo
wysokim stopniem związków z władzą, jak miało to miejsce w PRL, albo związkiem
z instytucjami życia pozastudenckiego, gdzie kulturę studencką rozumielibyśmy
jako przygotowanie do tego życia. Spontaniczna kultura studencka, jak można by
to określić, wskazywałaby raczej na te obszary studenckiej kultury, które
wymykają się instytucjonalnym ramom. Do takich praktyk należałoby np.
uczestnictwo w działaniach politycznych wykraczających poza instytucjonalne
formy lub przeniesienie wzorców kontrkulturowych do kultury studenckiej [].
Założeniem naszej publikacji było pokazanie wzajemnych relacji, związków i
napięć między tymi dwoma porządkami. Studencka kultura instytucjonalna w PRL z
jednej strony pozostawała bardzo często w opozycji do kultury spontanicznej. Z
drugiej strony jednak często studenckie instytucje pełniły funkcję parasola
ochronnego wobec różnorakiej działalności, która mogła być uznana za związaną
z kulturą spontaniczną. O ile nie wręcz z opozycją wobec władzy. W książce nie
tylko chcieliśmy ukazać te wspomniane napięcia, ale także próbować
scharakteryzować główne obszary studenckiej aktywności.
'Książka Michała Rauszera, antropologa i kulturoznawcy z psychoanalitycznym
zacięciem i kompetencją, jest opracowaniem całkowicie oryginalnym i autorskim
o rzadkich dzisiaj walorach intelektualnej spójności. Oto bowiem mamy tutaj do
czynienia ze swoistym raportem z „pola bitwy”, jakim jest dzisiejsza
neoliberalna kultura, celebrująca wolność, ale w „konsumenckich kajdanach”,
raportem spisanym z wielką analityczną dyscypliną, a jednocześnie fantazją.
[...] Ważnym walorem tej mądrej książki jest umiejętność łączenie wyjątkowo
abstrakcyjnych wątków teorii psychoanalitycznej w wersji Lacanowskiej z
odwołaniem do przykładów z własnych badań autora na Śląsku, do interpretacji
dzieł filmowych, powieści, historii muzyki alternatywnej czy punkowej, ale
także – do spetryfikowanych wytworów popkultury i reklamy'. prof. Wojciech
Burszta Michał Rauszer – etnograf i kulturoznawca. Aktualnie pracuje w
Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej na Uniwersytecie Śląskim oraz
pisze pracę doktorską w Instytucie Kulturoznawstwa Szkoły Wyższej Psychologii
Społecznej. Zajmuje się badaniami nad konstruowaniem tożsamości kulturowej,
kulturową historią buntu oraz historią teorii krytycznej. Wielbiciel
rock'n'rolla i kina popularnego z lat osiemdziesiątych.
