Mariusz Urbanek Volgorde van de boeken

RUDOLF WEIGL Přerovský rodák, který porazil smrtelnou nemoc i totalitní mašinérii Jméno Rudolfa Weigla, rodáka z moravského Přerova, je u nás v podstatě neznámé… trestuhodně neznámé. Weigl byl jedním z nejvýznamnějších evropských vědců minulého století. Navíc byl člověkem, který prokázal odvahu tváří v tvář sovětskému i nacistickému režimu a svým počínáním přímo zachránil tisíce životů. Ještě v době první světové války si epidemie skvrnitého tyfu vyžádala miliony obětí. Nemoci se v této době začal věnovat mladý biolog Rudolf Weigl. Po konci války přešel na univerzitu v polském Lvově – ve městě postupně vybudoval světoznámý ústav, v němž rozvinul produkci vakcíny proti skvrnitému tyfu. Příprava vakcíny byla vskutku originální a zahrnovala i krmení vší krví dobrovolníků. Význam produkce vakcíny nedovolil ani Sovětům, kteří město okupovali v roce 1939, ani nacistickému Německu po roce 1941 ústav zlikvidovat. A Weigl tak získal možnost pod záminkou náborů pracovníků – krmičů vší – zachránit zástupy převážně polské židovské inteligence před zlikvidováním. Historie k němu ale nebyla spravedlivá: Přestože byl mnohokrát za svůj objev nominován na Nobelovu cenu, této pocty se nikdy nedočkal. Nejprve ztratil šanci na cenu proto, že se cítil být Polákem, nikoliv Němcem. Podruhé, po válce, proto, že se našli Poláci, kteří jeho věrnost národu zpochybnili. Přesto se Rudolf Weigl velkého ocenění dočkal – posmrtně, v roce 2003, mu jeruzalémský institut Jad Vašem udělil titul „Spravedlivý mezi národy“, a to za nasazení vlastního života na záchranu Židů před holokaustem.

Książka jest pierwszą tego typu analizą organizacji PZPR, skupia się bowiem nie na sprawach polityki czy ideologii, ale na rozpoznaniu wewnętrznej struktury partii, zależności pomiędzy poszczególnymi jej jednostkami i komórkami organizacyjnymi, kompetencji funkcjonujących organów formalnych i nieformalnych. Wszystko to z uwzględnieniem zmian dokonujących się w czasie. Innym istotnym zagadnieniem poruszonym w książce są sposoby oddziaływania PZPR na instytucje państwowe, społeczne, zawodowe itp.

Przychylny wiatr uniósł ich nad brzegiem Odry wysoko, potem przeniósł ponad dachami uniwersytetu, ponad ulicą Nożowniczą, ponad starym więzieniem; polecieli w stronę ciemnej wieży kościoła św. Elżbiety, gdzie galeryjkę na szczycie też osłonięto kratami, żeby nie kusiła samobójców. Obok wieży przemknęli tak blisko, że niemal otarli się lewym skrzydłem o jej miedziany hełm, co spodobało im się tak bardzo, że Pogo chciał nawet zawrócić, by wyciągniętą dłonią puknąć w miedzianą blachę hełmu; potem zatoczyli łuk nad Kiełbaśniczą, trochę zwolnili, wyrównali położenie skrzydeł i nad dachami domów od zachodniej strony majestatycznie nadlecieli nad Rynek, wzbudzając poruszenie na ulicach, bo lecieli obok siebie równiutko, z szumem i furkotaniem mocnego materiału rozpiętego na stelażu lotni, jak dwaj braci oświetleni światłem zachodzącego słońca. Gdy zatoczyli krąg nad Rynkiem, ujrzeli pod sobą białą plamę fontanny ze szklanymi taflami; ludzie przy fontannie machali do nich rękami, coś wykrzykując. W odpowiedzi na ich krzyki żartobliwie pomachali skrzydłami, po czym z łagodnego wzlotu, uniesieni na przeźroczystej dłoni powietrza, sfrunęli miękko jeden po drugim - na sam szczyt spiczastego, dwuspadowego dachu wrocławskiego ratusza.

24 września 1951. Amerykańska strefa okupacyjna, Monachium, świeżo odbudowany ze zniszczeń wojennych Hotel Regina. Doradca polityczny Radia Wolna Europa William Griffith składa Janowi Nowakowi-Jeziorańskiemu propozycję objęcia kierownictwa polskiej sekcji Radia Wolna Europa z siedzibą w Monachium. Nowak ma skompletować zespół i opracować program. Całodzienne audycje ruszają już po kilku miesiącach.3 maja 1952 roku Jan Nowak łamiącym się ze wzruszenia głosem mówi do rodaków w kraju: Będziemy mówili wam prawdę o wypadkach rozgrywających się w świecie, którą sowiecki reżim chce przed wami ukryć, by zabić w was resztki nadziei. Będziemy mówili głośno to, czego społeczeństwo polskie wypowiedzieć głośno nie może, bo ma knebel na ustach.Przez ćwierć wieku prowadził walkę o wypełnienie tej misji. Z peerelowską propagandą, dla której RWE było tylko „szczekaczką zachodnich imperialistów”, ze Służbą Bezpieczeństwa oskarżającą go o współpracę z Niemcami w okresie okupacji, z częścią polskiej emigracji, przeciwną linii radia, i z amerykańskimi mocodawcami RWE, którzy próbowali wprowadzić w stacji cenzurę prewencyjną.

Rudolf Weigl to człowiek, który pokonał tyfus plamisty. W czasie pierwszej wojny światowej epidemie tyfusu pochłonęły kilka milionów ludzkich istnień. Szczepionka opracowana przez Weigla uratowała od śmierci kolejne miliony w Chinach, Afryce i Europie.

Książka przywołuje najpiękniejsze z legend i podań, które zrodziły się w murach i krużgankach śląskich zamków i pałaców, w niezbadanych jaskiniach Sudetów, wśród dzikiej nadodrzańskiej przyrody. Zamieszkujące je czarty i czarownice, smoki i olbrzymy, białe damy i zjawy, wreszcie sam pan Karkonoszy- Liczyrzepa, sprawiają, że Dolny Śląsk jawi się jako ziemia jeszcze bardziej piękna i tajemnicza.

Książka o kulisach Okrągłego Stołu, działalności Wojskowych Służb Informacyjnych w III RP, metodach walki z lustracją, komunistycznej cenzurze, sukcesach esbeków po 1989 r., związkach liderów PRL z enerdowskimi i sowieckimi służbami bezpieczeństwa i aparatem władzy. 'Nim zdołano odkłamać fałszowane przez półwiecze dzieje Polski, środowiska postkomunistyczne rozpętały na szeroką skalę akcję manipulacji polską historią najnowszą. Aparatczycy przez lata pełniący odpowiedzialne funkcje w komunistycznej partii – jak Aleksander Kwaśniewski – głoszą, że wychowali się na literaturze paryskiej „Kultury', reżimowi dziennikarze i propagandyści prezentują się jako opozycjoniści, wręcz pouczają, czym jest „demokracja' czy „wolność słowa'. Funkcjonariusze policji politycznej kłamią, że fałszowali dokumentację operacyjną i wystawiają „świadectwa moralności' swym agentom, a z kolei konfidenci twierdzą, że nigdy nie donosili, a jeśli już przyznają się do kontaktów z bezpieką, to zarzekają się, iż „nikomu nie szkodzili'. Z jednej strony zatem, ci, którzy przez lata służyli komunistycznej dyktaturze, starają się nam dziś przedstawić jako jej kontestatorzy. Z drugiej natomiast strony lewicowi politycy i publicyści usiłują nas przekonać, że PRL był państwem takim, jak każde inne…' Ze 'Wstępu'