Wojciech Browarny Boeken

A gdyby tak wybrać się na spacer po Wrocławiu z Tadeuszem Różewiczem? Spacer nietypowy, przenoszący nas nie tylko w różne miejsca miasta, ale i w inną epokę? Może wtedy moglibyśmy zrozumieć, czym dla poety była atmosfera duchowa Wrocławia i dlaczego ulicę Glinianą nazywał koszmarną? Może wreszcie dostrzeglibyśmy w jego twórczości ślady zwyczajnego życia, zatarte przez sztampę i pustosłowie szkolnych interpretacji? Na takie spojrzenie na Wrocław oczami Różewicza przechadzającego się w parku lub zoo, czy też obserwującego miasto z okien swoich kolejnych mieszkań pozwala książka Wojciecha Browarnego. Dzięki niej zaglądamy do osobistego terminarzyka poety, rękopisów i rysunków. Możemy prześledzić jego ulubione trasy spacerowe i poznać towarzyszy tych wędrówek. Stolica Dolnego Śląska, w której Różewicz spędził blisko pół życia, nie była dla niego miejscem wymarzonym. Doskwierały mu zwłaszcza hałas i smog. Miał tu jednak oddanych przyjaciół i ulubione miejsca. Gdy mieszkał w Gliwicach, planował przeprowadzkę do Krakowa albo Warszawy. Dlaczego więc przeniósł się do Wrocławia? Bo czasem ludzie wybierają miasta, czasem miasta wybierają ludzi.

„Anatomia nowoczesnego regionu. O związkach środowiska, kultury i pamięci” Wojciecha Browarnego, jednego z czołowych współczesnych literaturoznawców- regionalistów, jest rezultatem nowszych i najnowszych kierunków oraz osiągnięć szeroko pojętego zwrotu kulturowego w badaniach nad literaturą i towarzyszącymi jej kontekstami oraz zjawiskami. Autor, przyjmując perspektywę regionoznawczą, która należy do kolejnych faz rozwojowych regionalizmu otwartego, (re)konstruuje i przedstawia regiony usytuowane głównie na zachodnich i północnych terytoriach Polski. Wartość poznawcza książki idzie w parze z jej wyrazistym charakterem performatywnym. Wiedzę kulturową, a w tym odnoszącą się do literatury i w ogóle piśmiennictwa, Wojciech Browarny stosuje po to, by zmienić sposób myślenia zarówno o regionach wskazanych na mapie, jak i każdym swoistym, wyodrębniającym się terenie. Dlatego użyte w tytule książki określenie „anatomia regionu” w sposób zasadny i przekonujący ujawnia zrealizowany zamiar autora tej książki, aby wydobyć i nazwać złożoną budowę regionu jako fenomenu mocno związanego ze zmiennym stanem świadomości indywidualnej i zbiorowej.

Kiedy przystępowałem do lektury tekstów składających się na ten zbiór, przypomniałem sobie słowa jednego z trzech dziewiętnastowiecznych tłumaczy Pana Tadeusza, Alberta Weissa, który wypowiedział je pod koniec życia: „Nie bacząc na – jak się wydaje – wręcz niemożliwe do wykorzenienia uprzedzenia płynące z narodowościowej niechęci i nienawiści panującej między Polakami i Niemcami, głównie z zamiarem torowania przy pomocy sztuki słowa drogi porozumienia, starałem się lata całe przekazywać czytelnikowi niemieckiemu skarby piśmiennictwa słowiańszczyzny”. Zebrane tu artykuły polskich i niemieckich historyków literatury, podobnie jak kiedyś działalność translatorska Weissa, mogą wnieść istotny wkład do dzieła porozumienia między Polakami i Niemcami. Sygnalizowana w tytule „opcja niemiecka”, rozumiana tutaj metaforycznie, to postawa sprzyjająca wzbogacaniu tożsamości dzisiejszych mieszkańców Śląska, Pomorza, Warmii i Mazur poprzez specyficzny rodzaj „zawłaszczania” dorobku kulturowego dawnych mieszkańców tych prowincji, postawa sprzyjająca upowszechnianiu pozytywnego wizerunku sąsiada zza Odry i intensyfikacji dialogu, który ciągle jeszcze jest najważniejszym dezyderatem w polityce zbliżania Polaków i Niemców.prof. dr hab. Edward Białek