Kwaśniewska Monika Boeken

Punktem wyjścia koncepcji książki Teatr brzydkich uczuć była teoria Sianne Ngai inspirująca do nowych sposobów myślenia o teatrze, przedstawieniach kulturowych i rzeczywistości społecznej. Tom rozpoczyna więc tłumaczenie wstępu do monografii Ngai, w którym autorka przedstawia założenia metodologiczne i charakterystykę brzydkich uczuć – negatywnych emocji i afektów. W kolejnych rozdziałach autorki i autorzy analizują różne zjawiska teatralne, performatywne i społeczne, odnosząc się do koncepcji Ngai i do innych teorii afektywnych. Publikację zamyka tłumaczenie wprowadzenia do książki The Promise of Happiness Sary Ahmed. Autorka udowadnia, że szczęście jest znormatywizowanym projektem życiowym, dostępnym tylko niektórym podmiotom. Zgodnie z tą diagnozą brzydkie uczucia mogą być postrzegane jako produkt uboczny zderzenia podmiotów nienormatywnych z rzeczywistością projektowaną przez ideę szczęścia oraz przeszkodą do jego osiągnięcia. Artykuły zamieszczone w Teatrze brzydkich uczuć tworzą zaś nieszczęśliwe archiwum, a ujawnione w nim wstydliwe afekty rozbijają systemy społeczne ufundowane na normatywnej wizji szczęścia i odsłaniają ich przemocowy charakter. Teatr brzydkich uczuć to publikacja świetnie obmyślona, uzupełniająca istotną lukę w rodzimej humanistyce, otwierająca dyskusję, która nakazuje przeprogramować myślenie o związkach łączących emocje, teatr, procesy performatywne i sferę publiczną. Jest rzeczowa i zaangażowana zarazem. Pokazuje, że rozmowa o sztuce nie może obejść się bez analizy afektywnych ram jej powstawania i recepcji. Z recenzji dr Weroniki Szczawińskiej Widzę w Teatrze brzydkich uczuć próbę rekonfiguracji teatralnych hierarchii i wzmocnienie głosów dotąd uciszanych. Nadanie wagi brzydkim uczuciom odbieram jako gest polityczny i emancypujący, dający narzędzia i siłę, by mówić o tym, o czym wcześniej mówić nie wypadało. Z recenzji dra hab. Piotra Morawskiego

Większość publikowanych w książce tekstów pochodzi z konferencji naukowej Zła pamięć. Przeciw-historia w polskim teatrze i dramacie zorganizowanej przez Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut im. Jerzego Grotowskiego i redakcję Didaskaliów w dniach 1213 maja 2011.

Między hierarchią a anarchią. Teatr – instytucja – krytyka to zbiór tekstów krytycznych i naukowych, wywiadów i recenzji publikowanych przez autorkę w ciągu ostatniej dekady (od roku 2009). To mapa jawnych i zawoalowanych hierarchii, przemocy symbolicznej, ale także procesów emancypacyjnych i strategii oporu. Książka nie tylko o teatrze, ale także o Polsce ostatnich lat. Monika Kwaśniewska ma wyjątkową zdolność do zaglądania pod powierzchnię teatralnego ekosystemu, umiejętność wglądu w pracę wszystkich jego aktorów, odsłaniania spraw niby-marginalnych, przeźroczystych, ledwie widocznych. Domaga się ich ujawniania i przepracowywania, zdając sobie sprawę z tego, że jest to proces skomplikowany przez spiętrzone zależności i ukryte interesy. Tylko dzięki takiej pracy mamy jednak szansę rozwijać teatr w coraz to bardziej nieoczywistych, ekscytujących kierunkach, podważać skostniale struktury i porzucać przykurzone schematy. Z recenzji dr Agaty Siwiak Książka Moniki Kwaśniewskiej tworzy spójną całość opowiadającą historię polskiego teatru krytycznego od pierwszego sezonu-manifestu w wałbrzyskim Teatrze im. Szaniawskiego, przez ustatecznienie nurtu, kryzysy i wewnętrzne pęknięcia, aż po jego rezonans i skutki pozasceniczne w samej instytucji teatru, w kontekście festiwali teatralnych, w świadomości twórczyń i twórców, a także w szerszej refleksji na temat wspólnoty. Autorka jako krytyczka, badaczka i rozmówczyni jest w pełni świadoma niejednoznaczności dyskursu wokół teatru krytycznego, a zarazem nie uchyla się przed jego dalszym komplikowaniem. Książka otwiera zatem nowe możliwości nie tylko kontynuowania refleksji na temat „relacji folwarcznych” w procesie twórczym, ale także podjęcia jej wreszcie w kontekście akcji #metoo, której w polskim teatrze – jak dotąd – na większą skalę nie było. Szczególnie ważne wydaje mi się więc oddanie w tej książce głosu aktorkom. Rozmowy z Agnieszką Kwietniewską, Martą Ścisłowicz czy Marią Maj wnoszą perspektywę dotąd słabo obecną w historyczno-teatralnej debacie – perspektywę, w której cielesność i podmiotowość aktorek nie wykluczają się nawzajem, lecz wprost przeciwnie, współdziałają na rzecz emancypacyjnego przekazu. Z recenzji dr hab. Joanny Krakowskiej, prof. IS PAN Monika Kwaśniewska – asystentka w Katedrze Teatru i Dramatu Uniwersytetu Jagiellońskiego, redaktorka „Didaskaliów. Gazety Teatralnej”. Autorka książek Od wstrętu do sublimacji. Teatr Krzysztofa Warlikowskiego w świetle teorii Julii Kristevej (2009) oraz Pytanie o wspólnotę. Jerzy Grzegorzewski i Jan Klata (2016), współredaktorka (wraz z Grzegorzem Niziołkiem) książki Zła pamięć. Przeciw-historia w polskim teatrze i dramacie (2012), autorka licznych recenzji i artykułów dotyczących współczesnego teatru i filmu oraz cyklu rozmów z aktorami i aktorkami publikowanych na łamach „Didaskaliów”, „Polish Theater Journal”, „Dialogu” oraz tomów zbiorowych.