Proces

?Kafka pokazał w tej powieści wtargnięcie prawa w życie człowieka, pokazał je niejako in abstracto. Nie uczynił tego konkretnie na podkładzie rzeczywistego, jednostkowego losu. Nie dowiadujemy się do końca, na czym polegała wina J�zefa K., nie poznajemy tej formy prawdy, jaką życie jego miało wypełnić. Kafka daje jedynie atmosferę zetknięcia życia ludzkiego z pozaludzką, najwyższą praw�dą, jego klimat i aurę. Genialny czyn artystyczny tej powieści leży w tym, że Kafka znalazł dla tych spraw nie�uchwytnych i niewyrażalnych w języku ludzkim ? jak gdyby adekwatną cielesność, jakiś materiał zastępczy, w kt�rym buduje i wyprowadza aż do najdrobniejszych szcze�g�ł�w strukturę sprawy?. (fragment posłowia B. Schulza) ? Przyznaję ? rzekł K. już bez dalszej przerwy ? że jestem bądź co bądź bardzo zaskoczony, ale gdy się żyje na świecie trzydzieści lat i samemu musiało się przez życie przebijać, jak to mnie przypadło w udziale, człowiek staje się odporny i nie bierze już tak poważnie żadnych niespodzianek. Zwłaszcza takich jak ta dzisiejsza. ? Dlaczego zwłaszcza takich jak ta dzisiejsza? ? Nie m�wię, że uważam to wszystko za żart, na to poczynione przygotowania wydają mi się jednak zbyt daleko idące. Musiałyby być w to wmieszane wszystkie osoby pensjonatu, a także wy wszyscy, a to by przekraczało granice żartu. Nie chcę więc m�wić, że to jest żart. ? Całkiem słusznie ? powiedział nadzorca i obliczał, ile było zapałek w pudełku z zapałkami. ? Z drugiej zaś strony ? ciągnął dalej K. i zwr�cił się przy tym do wszystkich, a chętnie by się był nawet zwr�cił jeszcze do tych trzech przy fotografiach ? z drugiej zaś strony cała ta sprawa nie może być jednak ważna. Wnioskuję to z tego, że jestem wprawdzie oskarżony, ale nie mogę znaleźć najmniejszej winy, o kt�rą można mnie było oskarżyć. Ale i to także jest kwestią drugorzędną. Kto mnie oskarża? ? oto zasadnicze pytanie. Jaka władza prowadzi dochodzenie? Czy pan jest urzędnikiem? (fragment powieści)