Jeroen Brouwers Volgorde van de boeken

In Cliënt E. Busken zit de hoofdpersoon vastgegord in zijn rolstoel op de gesloten afdeling van een instelling waar hij tegen zijn zin verblijft en denkt, piekert, maalt en bedoelt. Hij zegt niets en misschien is er iets mis met zijn gehoor, maar van wat om hem heen gebeurt blijft hij een scherp waarnemer en inwendig voorziet hij zijn medebewoners en het personeel van snerpend commentaar. Ongericht wentelen zijn gedachten door elkaar en bewegen zich van verontwaardiging en machteloos verzet tegen zijn situatie via troebele herinneringen naar megalomanie. Cliënt E. Busken beschrijft een dag van zijn verblijf in de psychiatrische instelling. Navrant en hilarisch openbaart zich een warrig geestesuniversum.

In ‘De laatste deur’ beschrijft Jeroen Brouwers de levensomstandigheden van Nederlandstalige auteurs en hoe die hen tot zelfmoord hebben aangezet, alsmede de indicaties daartoe die zij soms in hun werken hebben nagelaten. Welke invloed had bijvoorbeeld de Bijbel op de zelfmoord van schrijvers als François Haverschmidt, welke uitwerking hadden politiek en wereldgeschiedenis op de laatste dagen van Menno ter Braak? Er zijn perioden van zelfmoordgolven in de schrijverswereld, zoals in het laatste kwart van de jongste eeuw: Halbo C. Kool, Jan Emmens, Jan Arends, Jotie T’Hooft, nog anderen. En in de eerste jaren van de eenentwintigste eeuw de zelf veroorzaakte dood van Adriaan Venema, Anil Ramdas, Nanne Tepper, Joost Zwagerman en opnieuw tal van bekende en minder bekende anderen. Kortom, ‘De laatste deur’ is een literaire geschiedenis van zelfmoord, geschreven met empathie en betrokkenheid in een nieuwe, ingrijpend herziene en geactualiseerde editie.