E. M. Cioran Volgorde van de boeken

“İnsan ortaya çıkar çıkmaz, çiçekler de ortaya çıktı.” Bana kalırsa, çiçekler insandan çok daha önce vardı ve insanın gelişiyle hâlâ içinden çıkamadıkları bir şaşkınlığa gömüldüler… Ne zaman ölümü düşünmesem, hile yaptığım, içimdeki birini aldattığım hissine kapılıyorum. Bilinç ete batmış bir kıymıktan çok, saplanmış bir hançerdir. Ölümün bizim için artık ilginç yanı kalmayıp, ondan hiçbir şey elde edilemeyeceğini düşündüğümüzde, doğuma geri çekilir, başka türlü bir dipsiz uçuruma meydan okuyarak haykırmaya başlarız... Yaşamak, savaşta toprak yitirmektir.

Emil Cioran (1911–1995), światowej sławy rumuńsko-francuski filozof, mizantrop i sceptyk paradoksalnie kochający życie właśnie za jego (jak uważał) brak sensu, w tym tomie daje wyraz podziwowi dla twórczości autorów, którzy go po części ukształtowali. Eseje o nich i krótkie ich portrety powstawały przez prawie trzydzieści lat, aż zostały zebrane w całość wydaną w 1986 roku. Tom zawiera czternaście tekstów o innych i dwa o samym autorze. De Maistre, Valéry, Beckett, Saint-John Perse, Eliade, Caillois, Borges i inni są okazją do „ćwiczenia się” w podziwie – bo mizantropowi i sceptykowi nie przychodzi on łatwo. Nie są to oczywiście „monografie” tych twórców, lecz okazje do wypowiedzenia własnych myśli jak ta, że „nie ma podstaw, by uznawać dobro za najwyższy atrybut boskości”. Dekonstruując wszakże de Maistre’a, Cioran konkluduje, że myśl jego idola jest „żywa o tyle, o ile budzi nasz wstręt i zbija z tropu”. Przewrotność tego podziwu uwidacznia się też w opinii o Valérym: „Być zrozumianym za życia to prawdziwe nieszczęście dla pisarza. Valéry był rozumiany już za życia”. Ćwiczenia z podziwu, przy którym gimnastykuje się autor tego tomu, będą więc wyzwaniem także dla intelektualnej kondycji czytelnika, zwłaszcza gdy natrafi on na zdania negujące jego trud podziwiania: „pisarz to ktoś niespełna rozumu, kto leczy się fikcją słów”, a „pisanie jest ułomnością”. Zajęcia na Cioranowskiej siłowni nie są łatwe.

Opublikowany w roku śmierci francusko-rumuńskiego filozofa Emila Ciorana (19111995) tom wywiadów z nim stanowi bardzo szczególną publikację. Na początku lat 70. XX wieku Cioran pisał do znajomego: Mam sześćdziesiąt lat i nigdy nie występowałem publicznie. Nie cenił życia literackiego, nie przyjmował nagród, a swoje pisarstwo uważał za terapeutyczne. Żył paradoksalnie: uznawał życie za bezsensowne, lecz je kochał i cieszył się nim. W późniejszym okresie jednak, w miarę rosnącej sławy, zaczął udzielać wywiadów, czasem nawet rozmowy z nim odbywały się przed zgromadzoną publicznością. Niniejszy zbiór zawiera dwadzieścia takich wywiadów i rozmów z Cioranem z ostatniego ćwierćwiecza jego życia, głównie z lat osiemdziesiątych XX wieku. Mówi on o sobie i swoim stosunku do świata, opowiada o dzieciństwie, młodości i powodach, dla których, osiadłszy na stałe we Francji, w latach 40. porzucił ostatecznie język rumuński i zaczął pisać po francusku. Wiele miejsca w rozmowach zajmują kwestie egzystencjalne: sens (bezsens) życia, a zarazem czerpanie z niego, samobójstwo, religia, Bóg. Wywiady powstały przy różnych okazjach, rozmaici byli rozmówcy i dlatego mamy tu całą gamę tematów, a także zróżnicowaną głębię refleksji. Niektóre wątki powtarzają się, oświetlane zarazem z różnych perspektyw. Dzięki temu czytelnik otrzymuje wielostronny obraz osobowości filozofa poświadczony przez niego samego.

To druga książka Emila Ciorana, rumuńsko-francuskiego pisarza i filozofa (1911-1995), napisana po rumuńsku i wydana w Bukareszcie (1936), dzieło 25-latka, który dwa lata wcześniej opublikował swój słynny debiut Na szczytach rozpaczy, a w 1937 roku dzieło nie mniej słynne ze względu na skandal, jaki wywołało, Święci i łzy (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2008 i 2017). W tym czasie autor był nauczycielem licealnym w Braszowie. Rok później wyjechał na stypendium do Francji, gdzie osiadł na stałe. Po II wojnie światowej pisał już tylko po francusku. Zmianie języka towarzyszyła też zmiana stylu, a Księga złudzeń jest przykładem wczesnej poetyki, potem już rzadszej w dziele Ciorana. Niniejszy tom cechuje niezwykła intensywność emocji i bogactwo form: od modlitwy przez poetycki esej lub może eseistyczną poezję prozą po precyzyjny aforyzm, tak charakterystyczny dla jego późniejszej twórczości. Również tonacja całości jest niezwykle zróżnicowana: od ironii po patos. Tematyka skupia się wokół kwestii wiary, mistyki, świętości, cierpienia i życia. Księga złudzeń orientuje się jeszcze na sprawy filozofii, którą autor studiował wcześniej na uniwersytecie w Bukareszcie i której w jednym z ponad 20 tekstów składających się na Księgę, zatytułowanym Skończyć z filozofią, wypowiada posłuszeństwo. Zarazem buduje własną filozofię, bardzo złożoną i trudno uchwytną: mistyczną, pesymistyczną, a przy tym afirmującą życie, paradoksalną i buntowniczą.

“An antidote to a world gone mad for bedside affirmation"—Washington Post. E. M. Cioran has been called the last worthy disciple of Nietzsche and "a sort of final philosopher of the Western world" who "combines the compassion of poetry and the audacity of cosmic clowning" (Washington Post). All Gall Is Divided is the second book Cioran published in French after moving from his native Romania and establishing himself in Paris. It revealed him as an aphorist in a long tradition descending from the ancient Greeks through La Rochefoucault but with a gift for lacerating, subversively off-kilter insights, a twentieth-century nose for the absurdities of the human condition, and what Baudelaire called "spleen." The aphorisms collected here address themes from the atrophy of utterance and the condition of the West to the abyss, solitude, time, religion, music, the vitality of love, history, and the void. The award-winning poet and translator Richard Howard has characterized them as "manic humor, howls of pain, and a vestige of tears," but, as he notes too, in these expressions of the philosopher's existential estrangement, there glows "a certain sweetness for all of what Cioran calls 'amertume.'"

Emil Cioran (1911-1995), należy do najwybitniejszych i najbardziej kontrowersyjnych filozof�w XX wieku. Swoim trudnym połączeniem pesymizmu (życie nie ma sensu, zakończenie go byłoby najlepszym wyjściem) z pragnieniem życia fascynował kolejne pokolenia. Brewiarz? powstał w latach 1941-1944. Jest to ostatnia książka napisana przez autora po rumuńsku i pierwsza stworzona we Francji, w tym czasie bowiem Cioran emigrował już z Rumunii, gdzie się urodził i gdzie powstało po rumuńsku pięć jego innych książek. Po Brewiarzu? wypowiadał się już tylko języku francuskim. Polski czytelnik (tak samo zresztą jak czytelnicy z innych kraj�w) znał Brewiarz? w przekładzie z francuskiego. Na dodatek była to tylko część pierwotnego manuskryptu. Niniejsze wydanie jest tłumaczeniem całości z rumuńskiego oryginału. Ukazuje się w dw�ch tomach (Brewiarz zwyciężonych i Brewiarz zwyciężonych II), tak jak ukazywało się w Rumunii w ostatnich latach. Stres przeprowadzki z kraju do kraju i z języka do języka inspiruje autora do rozliczeń z ojczystym narodem i Bałkanami, z religią, a przede wszystkim z własną egzystencjalną sytuacją samotnika zawieszonego między ojczyznami i nękanego poczuciem bezsensu. Cioran buduje tu własną wersję rodzącego się w�wczas we Francji ?egzystencjalizmu?, a jednocześnie tworzy dzieło rzadkiej poetyckiej urody - filozoficzny poemat prozą.

Emil Cioran (1911-1995), należy do najwybitniejszych i najbardziej kontrowersyjnych filozof�w XX wieku. Swoim trudnym połączeniem pesymizmu (życie nie ma sensu, zakończenie go byłoby najlepszym wyjściem) z pragnieniem życia fascynował kolejne pokolenia. Brewiarz? powstał w latach 1941-1944. Jest to ostatnia książka napisana przez autora po rumuńsku i pierwsza stworzona we Francji, w tym czasie bowiem Cioran emigrował już z Rumunii, gdzie się urodził i gdzie powstało po rumuńsku pięć jego innych książek. Po Brewiarzu? wypowiadał się już tylko języku francuskim. Polski czytelnik (tak samo zresztą jak czytelnicy z innych kraj�w) znał Brewiarz? w przekładzie z francuskiego. Na dodatek była to tylko część pierwotnego manuskryptu. Niniejsze wydanie jest tłumaczeniem całości z rumuńskiego oryginału. Ukazuje się w dw�ch tomach (Brewiarz zwyciężonych i Brewiarz zwyciężonych II), tak jak ukazywało się w Rumunii w ostatnich latach. Stres przeprowadzki z kraju do kraju i z języka do języka inspiruje autora do rozliczeń z ojczystym narodem i Bałkanami, z religią, a przede wszystkim z własną egzystencjalną sytuacją samotnika zawieszonego między ojczyznami i nękanego poczuciem bezsensu. Cioran buduje tu własną wersję rodzącego się w�wczas we Francji ?egzystencjalizmu?, a jednocześnie tworzy dzieło rzadkiej poetyckiej urody - filozoficzny poemat prozą