Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831

Meer over het boek

Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831 stanowi ukoronowanie bogatego dorobku naukowego prof. Wacława Tokarza. Jest wzorcem wykorzystania źródeł oraz odpowiedzialności we wnioskowaniu. Była prezentacją polskiego punktu widzenia wobec rosyjskiego dzieła gen. prof. Aleksandra K. Puzyrewskiego (Warszawa 1893) o niemal analogicznym tytule i na nie gorszym poziomie. Polski autor dysponował przewagą dorobku historiografii w ciągu około 40 lat. Obu badaczy łączy świadome użycie w tytule słowa „wojna”, zamiast polskiego „bunt”. Zgadzali się więc zasadniczo co do wielkości opisywanego fenomenu historycznego; polemika dotyczyła szczegółów nieraz pierwszorzędnej zresztą wagi. Dzieło wydane w 1930 r. powściągliwie zostało przyjęte w kręgach opiniotwórczych, w szczególności oficjalnych. Żadnej, poważnej krytyki nikt – naturalnie – nawet nie próbował. W PRL dzieło Tokarza tym bardziej nie miało możliwości zaistnienia. Rozwodziło się nad wojną polsko-rosyjską, w której lenne Królestwo porwało się – nie bez szans – na Imperium. A bohatera stanowiło szlachecko-chłopskie wojsko, nie zaś „masy ludowe”, kierowane przez partię. Dzieło nie jest lekkie w ręku, ani też lekturze. Wydawca nie ma jednak wątpliwości, że publikacja ta dobrze służy i Czytelnikowi, i polskiej kulturze Spis treści: Przedmowa do obecnego wydania Przedmowa I. Królestwo Polskie. Jego siły i środki do walki Obszar u ludność Rolnictwo. Włościanie Miasta Przemysł Handel. Bilans handlowy. Bank Polski Administracja Budżet Szkolnictwo. Kultura materialna Królestwa Wojsko Stosunek Królestwa Polskiego do Rosji Prowincje zabrane Wielkopolska Galicja. Wolne Miasto Kraków II. Rosja w 1830 roku. Jej siły i środki Obszar. Zaludnienie Położenie włościan Rolnictwo. Przemysł. Handel. Bilans Zarząd centralny. Administracja Finanse Wojsko. Ordre de bataille. Stany etatowe i rzeczywiste Dowództwo rosyjskie Rosyjska administracja wojskowa Generalicja. Korpus oficerski. Podoficerowie. Ogólne zasady karności i wyszkolenia. Nastrój wojska Bronie Mobilizacja części armii rosyjskiej przeciw Francji w roku 1830. Dyslokacja armii rosyjskiej u schyłku roku 1830. III. Wybuch powstania. Dyktatura Siły i położenie obu stron. Zamiar związkowych Noc listopadowa Rada Administracyjna i układy z Konstantym Dyktatura Wypuszczenie Konstantego z Królestwa Misja Lubeckiego i Jezierskiego do Petersburga 7.Upadek dyktatury Manifest detronizacyjny IV. Mobilizacja sił i środków królestwa Rząd Sejm Administracja Stosunek ludności do walki Udział Wielkopolski i Galicji Finanse Zabiegi dyplomatyczne Wojsko powstania OKRES INICJATYWY ROSYJSKIEJ I. PIERWSZE ROZKAZY MIKOŁAJA I. KONCENTRACJA ROSYJSKA. PLAN OPERACYJNY. PRZYGOTOWANIA MATERIALNE DO WOJNY. WKROCZENIE ARMII ROSYJSKIEJ DO KRÓLESTWA Pierwsze rozkazy Mikołaja. Ocena położenia ogólnego. Osłona Koncentracja Plan operacyjny Przygotowanie materialne wojny Wkroczenie II. OSŁONA POLSKA. WYWIAD. PLANY OPERACYJNE Osłona Wywiad Plany operacyjne III. PIERWSZE MARSZE ARMII DYBICZA. ZMIANA PLANU I MARSZ FLANKOWY DYBICZA NAD LIWIEC. PIERWSZE POSUNIĘCIA DOWÓDZTWA POLSKIEGO. POWRÓT ARMII POLSKIEJ NAD LIWIEC. ROZPOZNANIA. STOCZEK. MARSZ DYBICZA KU WARSZAWIE. DOBRE I KAŁUSZYN. PLAN ZASADZKOWY PRĄDZYŃSKIEGO I ODWRÓT NA STANOWISKO POD WAWREM. Pierwsze marsze armii Dybicza Marsz flankowy nad Liwiec Pierwsze posunięcia dowództwa polskiego Przerzucenie głównych sił polskich na lewy brzeg Bugu. Ugrupowanie w dniu 16 lutego. Rozpoznania Bitwa pod Stoczkiem Marsz Dybicza ku Pradze. Działania w dniu 17 lutego: Kałuszyn, Dobre Pomysł zasadzkowy Prądzyńskiego na dzień 18 lutego. Odwrót pod Pragę IV. BITWA POD WARSZAWĄ Równina pod Pragą Bitwa pod Wawrem Pierwsze natarcie Rosjan na Olszynkę Przerwa w działaniach. Zamiary operacyjne obu stron Marsz Szachowskiego. Pierwsza bitwa pod Białołęką. Zamiary obu stron w nocy z 24 na 25 lutego Druga bitwa pod Białołęką Walka o Olszynkę Natarcie kawalerii rosyjskiej Zakończenie bitwy Następstwa operacyjne i polityczne bitwy grochowskiej V. DZIAŁANIA NA PODRZĘDNYCH TEATRACH. WYNIKI PIERWSZEGO OKRESU WOJNY Działania Dwernickiego w sandomierskiem i lubelskiem Działania partyzanckie w augustowskiem i płockiem Wyniki pierwszego okresu wojny 4. OKRES INICJATYWY POLSKIEJ I. PRZYGOTOWANIE DYBICZA DO PRZEPRAWY WISŁY. POWSTANIE NA LITWIE Stan głównej armii rosyjskiej na leżach Plan operacyjny Dybicza Wybór miejsca przeprawy. Marsz armii rosyjskiej nad Wieprz. Próba zniszczenia mostu warszawskiego Powstanie na Litwie i Białej Rusi II. NOWY WÓDZ NACZELNY POLSKI. ZMIANY W ARMII. WYWIAD POLSKI. PLANY OPERACYJNE I UGUPOWANIE WOJSK. PRZYJĘCIE PLANU PRĄDZYŃSKIEGO. BITWA POD WAWREM. BITWA POD DĘBEM WIELKIM. POŚCIG W DNIU 1 KWIETNIA. WSTRZYMANIE POŚCIGU. OCENA WYNIKÓW. POMYSŁY OPERACYJNE. WYPRAWY SKARŻYŃSKIEGO I CHRZANOWSKIEGO NA KOMUNIKACJE DYBICZA. KORDON OBSERWACYNY NAD ŚWIDREM I KOSTRZYNIEM. ODWRÓT FLANKOWY DYBICZA ZNAD WIEPRZA DO SIEDLEC Nowy wódz naczelny polski Zmiany w armii Wywiad polski Pomysły operacyjne Druga bitwa pod Wiedniem Bitwa pod Dębem Wielkim Pościg w dniu 1 kwietnia Wstrzymanie pościgu. Ocena wyników. Pomysły operacyjne. Wyprawy Skarżyńskiego i Chrzanowskiego na komunikacje Dybicza. Kordon obserwacyjny nad Świdrem i Kostrzyniem Odwrót flankowy Dybicza znad Wieprza do Siedlec III. MANEWR SIEDLECKI: BITWA POD IGANIAMI. DZIAŁANIA UMIŃSKIEGO NAD LIWCEM. POŁOŻENIE I ZAMIARY OBU STRON WALCZĄCYCH W POŁOWIE KWIETNIA. MANEWR DYBICZA NA MIŃSK MAZOWIECKI. PLAN DZIAŁAŃ MIKOŁAJA I. PLAN PRĄDZYŃSKIEGO NATARCIA NA STANOWISKA DYBICZA Pierwotny plan manewru na Siedlce Drugi plan Prądzyńskiego Marsz grupy obchodzącej i osłonowej 9 kwietnia. Obserwacja rosyjska. Marsz Rosena ku Siedlcom. Jego zarządzenia na dzień 10 kwietnia. dalszy marsz głównej armii rosyjskiej Marsz grupy obchodowej Prądzyńskiego. Bitwa pod Iganiami Działanie grupy Skrzyneckiego. Wstrzymanie działań. Ocena manewru siedleckiego. Dybicz w Siedlcach Działanie grupy Umińskiego nad Liwcem Położenia armii rosyjskiej w okresie postoju pod Siedlcami Główna armia polska w czasie przerwy w działaniach Manewr Dybicza na Mińsk Mazowiecki. Potyczki pod Kuflewem i Mińskiem Plan operacyjny Mikołaja i przygotowania do jego urzeczywistnienia Plan Prądzyńskiego obejścia lewego skrzyła armii Dybicza i natarcia na nią w klinie Kostrzynia i Muchawca IV. WYPRAWA DWERNICKIEGO NA WOŁYŃ. BITWA POD BOREMLEM. PRZEJŚCIE DWERNICKIEGO NA TERYTORIUM GALICJI. POWSTANIA NA WOŁYNIU, PODOLU I UKRAINIE. WYPRAWA SIERAWSKIEGO W LUBELSKIE. BITWA POD WRONOWEM. BITWA POD KAZIMIERZEM. WPRAWA CHRZANOWSKIEGO W LUBELSKIE. BITWA POD FIRLEJEM. BITWA POD LUBARTOWEM I MARSZ CHRZANOWSKIEGO DO ZAMOŚCIA Wyprawa Dwernickiego na Wołyń Bitwa pod Boremlem Przejście Dwernickiego na terytorium Galicji Powstanie na Wołyniu, Podolu i Ukrainie Wyprawa Sierawskiego w lubelskie Bitwa pod Wronowem Bitwa pod Kazimierzem Wyprawa Chrzanowskiego w lubelskie Bitwa pod Firlejem Bitwa pod Lubartowem V. WYPRAWA NA GWARDIĘ Plan wyprawy Prądzyńskiego na gwardię Zejście głównej armii polskiej ze stanowiska nad Kostrzyniem. Ofensywa Dybicza. Biwa pod Jędrzejowem. Pierwsze zarządzenia wielkiego księcia Michała Armia polska w Serocku. Podział na trzy kolumny. Wiadomości o nieprzyjacielu. Wahania Skrzyneckiego. Marsze trzech kolumn 15 i 16 maja. Potyczka pod Długosiodłem. Marsz 17 maja i nadejście gwardii na Ruż. Jej położenie. Plan Prądzyńskiego działań na dzień 18 maja i odrzucenie tegoż przez Skrzyneckiego Wypuszczenie gwardii znad Ruża Pościg gwardii. Potyczki pod Rudkami, Złotoryją i Tykocinem Marsz głównej armii rosyjskiej na północny brzeg Bugu Działania Umińskiego Bitwa pod Nurem Zamiary kwatery głównej. Odwrót nad Ruż Forsowny marsz Dybicza nad Ruż Odwrót armii polskiej pod Ostrołękę. Jej rozłożenie w nocy z 25 na 26 maja. Zamiary kwatery głównej Rozłożenie armii rosyjskiej w nocy z 25 na 26 maja. Zamiar Dybicza Bitwa pod Ostrołęką OKRES INICJATYWY ARMII ROSYJSKIEJ. UPADEK POWSTANIA I. CHŁAPOWSKI, GIEŁGUD I DEMBIŃSKI NA LITWIE Wyprawa Chłapowskiego na Litwę Wyprawa Giełguda na Litwę. Bitwa pod Rajgrodem Wahania Giełguda. Spóźniony marsz na Wilno Bitwa pod Wilnem Katastrofa Giełguda i Chłapowskiego Odwrót Dembinskiego z Kruszan do Warszawy. Ostateczny upadek powstania na Litwie II. WYPRAWA ŁYSOBYCKA Armia rosyjska w Pułtusku Armia polska pod Pragą. Geneza wyprawy na Kreutza i Rüdigera Wyprawa łysobycka Bitwa pod Budziskami Alarm w kwaterze głównej. Zakończenie wyprawy na Rüdigera. Wyprawa Własowa i nowe alarmy w kwaterze głównej. Uspokojenie. Pomysł wznowienia wyprawy na Rüdigera. Marsz Chrzanowskiego z Zamościa do Gołębia. Następstwa moralne wyprawy łysobyckiej. III. MARSZ PASKIEWICZA KU DOLNEJ WIŚLE I JEGO PRZEPRAWA POD OSIEKIEM. DZIAŁANIA POLAKÓW PRZECIWKO GOŁOWINOWI. KOMISJA ROZPOZNAWCZA. MARSZ ARMII ROSYJSKIEJ NAD BZURĘ I REZYGNACJA SKRZYNECKIEGO Z DZIAŁAŃ ZACZEPNYCH. PRZEPRAWA Rüdigera NA LEWY BRZEG WISŁY I DZIAŁANIA W SANDOMIERSKIEM. ODEBRANIE DOWÓDZTWA SKRZYNECKIEMU. ODWRÓT ARMII POLSKIEJ DO WARSZAWY Nowy wódz armii rosyjskiej i jego pierwsze zarządzenia Marsz głównej armii rosyjskiej do Płocka Armia polska w czasie marszu flankowego Paskiewicza Postój Paskiewicza w Płocku. Jego marsz ku Osiekowi. Przeprawa armii rosyjskiej na lewy brzeg Wisły Marsz Gerstenzweiga przez płockie. Bitwa pod Raciążem Działania Chrzanowskiego przeciwko Gołowinowi Komisja Rozpoznawcza Marsz armii rosyjskiej nad Bzurę Ostatnie udaremnienie działań zaczepnych polskich przez Skrzyneckiego Przeprawa Rüdigera na lewy brzeg Wisły. Działania w sandomierskiem Odebranie Skrzyneckiemu dowództwa. Odwrót armii polskiej pod Warszawę IV. Wypadki Warszawskie 15 sierpnia. Krukowiecki u steru rządów. Rada wojenna 19 sierpnia. wyprawa Łubieńskiego. Wyprawa Ramorina Wypadki Warszawskie 15 sierpnia. Krukowiecki u steru rządów. Rada wojenna 19 sierpnia. Wyprawa Łubieńskiego. Wyprawa Ramorina Międzyrzec − Rogoźnica Marsz Ramorina ku Brześciowi. Jego odwrót na Siedlce V. SZTURM WARSZAWY. ROKOWANIA RAMORINA. KONIEC RÓŻYCKIEGO. PRZEJŚCIE ARMII GŁÓWNEJ DO PRUS. KAPITULACJA MODLINA I ZAMOŚCIA Umocnienia ...